BOLALARDA BRONXIAL ASTMANI ALLERGIK RINIT BILAN KECHISHINI KLINIK-FUNKSIONAL XUSUSIYATLARI

So'nggi yillardagi epidemiologik tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, ko'pchilik bemorlarda bronxial astma (BA) va allergik rinit (AR) bir-biriga hamroh bo'lib, umumiy xavf omillariga ega, immunologik javobning o'xshashligi va surunkali allergik yallig'lanish. BA AR bilan qo'shilsa, kasallik ancha og'irlashadi va AR davolash BA simptomlarni kamaytiradi va kechishini yengillashtiradi. AR va BA ning o'zaro salbiy ta'siriga qaramay, ularga ta`sir qiladigan omillar to'liq o`rganilmagan. Hozirgi vaqtda BA va AR mustaqil kasalliklarni yoki ular bir xil nozologik birlikning turli fenotiplarini ifodalaydimi, aniq emas, bu fenotiplarning paydo bo'lish sabablari aniqlanmagan, bu esa BA va AR ning komorbidligini o'rganishning yuqori dolzarbligini belgilaydi. Tadqiqot maqsadi. Bolalarda bronxial astma va allergik rinitning komorbid kasalliklarining klinik, anamnestik va funktsional xususiyatlarini o'rganish. Materiallar va tadqiqot usullari. Biz 3-16 yoshdagi birga kechadigan allergik kasalliklari bo'lmagan atopik BA bilan kasallangan 69 nafar bemorni (I guruh) va allergik rinit bilan birga keladigan BA bilan kasallangan 77 bemorni (II guruh) tekshirdik. Nazorat guruhi xuddi shu yoshdagi 20 nafar deyarli sog'lom bolalardan iborat edi. Tashqi nafas olish funktsiyasini o'rganish pulmonologiya bo'limida spirografiya usuli bilan amalga oshirildi. Tadqiqot natijalari. Tarixda va dastlabki tekshiruv vaqtida astma kuchayishining eng ko'p qo'zg'atuvchisi asosiy guruhlardagi bolalarda o'tkir respirator kasalliklar edi. Ob-havo sharoitlarining o'zgarishi astmaning og`irlashtirishi isbotlangan. Uni amalga oshirishning mumkin bo'lgan mexanizmi o'zgaruvchan ob-havo sharoiti bilan atmosfera ifloslanish darajasining oshishi hisoblanadi. Astma xurujlarining emotsional stress bilan bog'liqligi I guruhning har beshinchi bolada (14-20,29%) va II guruhning har to'rtinchida (21-27,27%) (p>0,05) qayd etilgan. Forsirlangan nafas olish spirometriyasi astma tashxisini qo'yishning yuqori informatsion usuli va terapiya samaradorligini kuzatishning asosiy usullaridan biri bo'lib, bu kasallikning individual prognozini amalga oshirishga imkon beradi. I va II guruhdagi BA bo'lgan bemorlarda FEV1 va Tiffno indeksining o'rtacha ko'rsatkichlari sog'lom bolalarnikidan pastroq edi, bu bronxoobstruktiv sindrom mavjudligini ko'rsatadi. I va II guruhlardagi bolalarning spirometrik ko'rsatkichlarini taqqoslash o`pkaning hayotiy sig`iminida (O`HS) statistik jihatdan muhim farqlarni aniqladi. Ikkala guruhdagi bemorlarda o'rtacha FVC O`HS ning 80% dan ko'prog'ini tashkil qiladi, bu normal hisoblanadi. O'z navbatida, I guruhdagi bemorlarda o'rtacha O`HS indeksi sezilarli darajada past edi va Tiffno indeksi II guruhdagi bolalar ko'rsatkichlaridan sezilarli darajada farq qilmadi. Xulosa. Bolalikda allergik rinit bilan birga kechadigan bronxial astma quyidagilar bilan tavsiflanadi: bemorlarning barcha yosh guruhlari orasida o'g'il bolalarning ustunligi; erta sensibilizatsiyani rivojlantirish; neonatal davrda buzilgan nafas olish funktsiyasining aeroallergenlar bilan aloqa qilishiga bog'liqligi; simptomlarning meteorologik bog'liqligi. Spirometrik ko'rsatkichlarni taqqoslash O`HS da statistik jihatdan sezilarli farqlarni aniqladi, bu nafaqat bronxial qarshilikning kuchayishi, balki o'pka to'qimalarining cho'zilishi va ellastikligining pasayishi bilan ham bog'liq bo'lishi mumkin, ya'ni nafas olish paytida o'pkaning kengayish qobiliyatining pasayishi kuzatiladi.